ئایا حکومەت لەشەڕی قاچاخچیەکاندا سەرکەوتوو دەبێ؟
قاچاخچیەتی؛ مێژوویەکی دێرینی لەلای کوردان هەیە و لەگەڵ بونی بازرگانی و گومرگدا؛ جۆرێک لە قاچاخچیەتیش دەستیپێکردووە؛ بۆ خۆ بواردن یان خۆلادان لەباجدان بەسەرانی دەوڵەت و دەستکەوتنی زۆرترین قازانج؛ کە زیاتر خۆی لەهەوڵی تاکەکەسیدا دەبینیەوە؛ وەک ئەوەی کارێکی بەرنامە بۆ دارێژراوبێ؛ بەشاراوەی دەکرا؛ بەڵام قاچاخچیەتی ئێستا جیاواز و بەرنامە بۆ دارێژراوە و بەرۆژی رووناک دەکرێ.
لەماوەی ١٠ـی مانگی رابردوودا پەرلەمانتار عەلی حەمەساڵح؛ شەرێکی گەورەی دەستپێکردووە؛ زانیاری ورد و دروستی بڵاوکردووەتەوە و داویشیەتی بەحکومەت و پەرلەمان و داواکاری گشتی و تەواوی ئەوکەسانەی خۆیان بەخەمخۆری ئەم هەرێمە دەزانن و کەیسەکەی کردەکە بابەتێکی گەورە و تاڕادەیەک رایگشتی لەسەر دروستکرد؛ بەڵام کێشەکە ئەوەیە تائێستا قاچاخچیەتی بەردەوامە و نەتوانراوە رێگای لێبگیرێ.
رۆژی ٥ـی ١٠ـی ٢٠٢٠ سەرۆکی حکومەت و جێگرەکەی و وەزیری دارایی و، بەشێک لەئەنجومەنی وەزیران چوونە پەرلەمان و وەڵامی پەرلەمانتارانیان دایەوە؛ مەسرور بارزانی؛ سەرۆکی حکومەت گووتی “لیژنەیان لە وەزارەتی ناوخۆ و ئەنجومەنی ئاسایش پێکهێناوە، بۆ رێگری لە قاچاخچیەتی خاڵە سنورییەکان” ئەوەشی نەشاردەوە کە چارەسەری ئەو بابەتە پێویستی بەدەستێوەردانی سیاسی هەیە.
هەروەها ئاواتی شێخ جەناب، وەزیری دارایی لەهەمان کۆبونەوەدا گووتی؛ ئیجرائاتمان لەگەڵ بەڕێوەبەری خاڵە سنورییەکان کردووە و مووچەی دائیرەی ئاسایشمان راگرتووە کە کەمتەرخەمی کردووە.
شێخ جەناب نەشیشاردەوە کەداوای کۆبونەوەیان لەئاسایشی گشتی کردووە و ئەو هێزە ئەمنیانەی کەئەرکی پاراستنی خاڵە سنورییەکانیان لەسەر شانە دەبێ خۆیان یەکلای بکەنەوە، بزانین کوڕی حکومەتن و پارێزەرگاری لەداهات دەکەن، یان پارێزەری قاچاخچیەکانن. بۆئەوەیان مووچەکەیان ببڕین، ئەم هەڕەشەی وەزیری دارایی لەبەردەم پەرلەمان و ڕایگشتیشدا، ئاماژەی جدیەتی حکومەتی هەرێمە، بۆ رووبەرووبونەوەی قاچاخچییەکان.
بەپێی زانیارییەکانی من، لەماوەی پێشوودا وەزیری دارایی داوای لەبەرپرسانی خاڵە سنورییەکان کردووە بەجدی رێگربن لەو قاچاخچیەتیە، بەرپرسانی خاڵە سنورییەکانیش بەسەریحی گووتویانە بۆ ئەو کارە پێویستیان بەهێز هەیە، ئەمەش دەرخەری ئەو راستیەیە کە قاچاخچیەتی لەهەرێمدا سەرانی گەورەی حزبی لەپشتەوەیە.
هەرچەندە قاچاخچێتی شەرعیەتی حکومەتی هەرێم و دامودەزگاکانی دەخاتە ژێر پرسیاری قورسەوەو، زیانێکی ماددی زۆریش لەداهاتی حکومەت دەدا، لەلایەکی تریشەوە ئەم شێوازە لەقاچاخچیەتی مەترسیەکانی زۆر زیاترن لەوەی بەکارێکی لادان لەیاسا بخوێنرێتەوە، چونکە کارەساتەکە لەوێوە دەستپێدەکا؛ کەجۆرەها کاڵای بەسەرچوو دەهێنرێتە ناوەوە بەبێ ئەوەی هیچکەس بیپشکنێ و کەسیش هەبێ بزانێ چی هێناوە و بۆکوێی دەبا.
ئەمە سەرەڕای ئەوەی زیانی زۆریش لە بەرهەمهێنانی ناوخۆی دەدا؛ چونکە جۆرەها سەوزە و میوە داخڵ دەکرێ؛ کە وەزارەتی کشتوکاڵ بۆ پارێزگاریکردن لەبەرهەمی ناوخۆ قەدەغەی کردوون.
لەئێستادا حکومەتی هەرێم لەژێر فشارێکی زۆری دارای دایە، بەڕادەیە کە مووچەی پێنادرێ لەکاتی خۆیدا هەرچی حکومەتی عێراقیشە دۆخی دارایی لەهەرێم خراپترە، قاچاخچییەتی مانگانە زیانی زیاتر لە 150 ملیۆن دۆلار لە حکومەتی هەرێم دەدا، بۆیە گرنگە حکومەت ئەم شەڕە بەجدی بگرێ و هاونیشتیمانیانیش هاوکاربن؛ بۆ ئەوەی دەستی قاچاخچیەکان ببڕێ جا لە هەرپلە و بەرپرسیارێتیەکی حزبیدابن.
بەو شەڕە و بەچاکسازی هەمە لایەنە؛ کە کارنامەی کابینەی نۆیە؛ حکومەتی هەرێم دەتوانێ موچەی فەرمانبەرانی پێبدا و پرۆژەکانیش بخاتەوە سەرخۆی؛ هەتا وردە وردە دۆخی دارایی باش دەبێ و هاونیشتیمانیانیش بەتەواوەتی متمانە بە حکومەت دەکەنەوە و ئاهێک بەبەریاندا دێتەوە.