هەر كارێك لەدنیادا ئەنجامدەدرێت لەبەرامبەرداو هاوتەریب لەگەڵیدا بەپرۆسەیەكدا دەڕوات‌و تەواو دەبێت ئەویش پێی دەوترێت چاودێری، جا ئەمە بەپێی سروشت‌و كارەكە دەگۆڕێت، لەدەوڵەتدا دەبێت دامەزراوە رۆڵی ئەم چاودێرییە ببێنێت وەك ( پەرلەمان بەسەر حكومەتەوە) ( كۆمەڵێك دامەزراوە بەسەر دامەزراوەكانی گشتی) بەڵام بۆ تاك ‌و دەرەوەی حكومەت ئەم چاودێرییە دەگۆڕێت بەنمونە تاكێك.

لەوانەیە چاودێرو لێپرسینەوەكەی یەكێك لەمانە بێت ( ئاین، داب‌و نەریت، پرەنسیپ،كەس، حزب،هتد..). لەدوای بوونی چاودێر وەك ناو بەشی دووەم دێتەكایەوە ئەویش لەگەڵ بوونی چاودێرەكەدا تاچەند كاریگەرە؟ ئایا تەنیا بوونە وەك هەیكەل‌و ناو؟ یاخود بەپێچەوانەوە.

ئەمانە تەنیا بۆ ئەوەیە ناوێك لەهەرێم زیاد بكەن

روونە ئەم پرۆسەیە بۆ باشتر رایكردنی كارەكان‌و لانەدانی تاكە، چونكە مرۆڤ بۆ خۆی كائینێكی سنور شكێنەو ماف بەخۆی دەدات لەئەنجامدانی هەموو كارەكان بێگومان ئەمەش لەسەر حسابی كەسانی تر، بەگشتیش بەزاندنی سنور هیچ پەیوەندی بەنەتەوەو ئاین‌و رەگەزەوە نییە، بڵێن ئەم نەتەوەیە زۆر باشن خۆیان یاسا شكێنی ناكەن‌و پێویستیان بەچاودێر نییە، چونكە دواجار ئەچێتەوە بازنەی مرۆڤ‌و ململانێی‌و ئەویش حەزوو خواستی هەیە، بۆیە ئەگەر گڵوپی ترافیك لایتەكان بكوژێنێتەوە لە فلندای پێنج وڵاتە دیموكراسییەكە تا عێراقی نادیموكراتی هەردووكیان یەك رووداو روودەدات، ئەویش یاسا شكێنێ ‌و پێكدادان، واتە ئاستی رۆشنبرییەكە هەندێكی كەم كاریگەری دەبێت.

لەهەرێمی كوردستان چاودێر وەك بنەمایەكی تەواوكاری بۆ بەرێوەبردن‌و دەوڵەت دانراوە، بەنمونە لەبەرامبەر (پەرلەمانتار ،دەنگدەر) (حكومەت، پەرلەمان) لەگەڵ كۆمەڵێك دامەزراوەی تر كە سەرجەمیان وەك ناو ئەركی چاودێری‌و لێپرسینەوەیان پێ سپێدراوە لەوانەش ( دیوانی چاودێری دارایی، دەستەی دەستپاكی، دەستەی سەربەخۆی مافی مرۆڤ). ئەمانە بەئامانجی لێپرسینەوەو شەفافیەت‌و هەڵسەنگاندن‌و سزاو پاداشت دامەزراون، بەڵام بابزانین چەند كاریگەرن؟ ئایا ئەمانە تەنیا بۆ ئەوەیە ناوێك لەهەرێم زیاد بكەن‌و پرۆسەكە تەواو بكەن یاخود بەپێچەوانەوە.

لەهەرێمی كوردستان دەبینین ئەوەی رۆڵی نەبێت دامەزراوەی چاودێرییە، سەیربكە لەسەرەوە بۆ خوارەوە دەستپێبكە، پەرلەمان ئێستا خولی پێنجەمەو ئەركی چاودێریكردنەو یاسا ئەمەی پێبەخشیوە، بەڵام لەماوەی بیست‌و هەشت ساڵ نەیتوانیوە متمانە لەیەك وەزیری وەربگرێتەوە!.

لەئێستادا دۆخی سیاسی‌و ئابوری‌و تەندروستی لەخراپترین ئاستیدایە، بەڵام پەرلەمان بوون‌و نەبوونی نزیكبۆتەوە لە سفر، ئێ بەراست دامەزراوەیەكی چاودێر دەبێت بەو شێوەیە بێ كاریگەر بێت؟ بچۆ بۆ دامەزراوەكانی تر، سێ دامەزراوە زۆر گرنگەكە بەڵام بێ رۆڵ‌و كاریگەر (چاودێری دارایی‌و دەستپاكی‌و مافی مرۆڤ) هەر سێكیان ماوەی یاساییان تەواوبوەو هەر باسیش نییە.

بچۆ بۆ حزب ‌و رێكخراو كام لەمانە توانیویەتی بەفعلی چاودێر بێت؟ نەك بۆ رایگشتی‌ و هەموان بەڵكو تەنیا بۆ خۆشیان، كامیان توانیوییەتی لێپرسینەوە لەگەڵ كەسی خۆیان بكات؟ ئەگەر بەرەهایی نەڵێن هیچ ئەوا دەتوانین بڵێن هیچ كام لەوانە كارێكیان نەكردوە شیاوی باسكردن بێت، هەموو ئەمانە دەمانگەیەنێتە ئەوەی لەهەرێمی كوردستان ئەوەی رۆڵی نەبێت پرۆسەی چاودێرییە، واتە ئێمە چاودێرمان ناوێت، خاوەن دەستەڵات‌ و لێپرسینەوەو بڕیاربێت، بەڵكو چاودێرمان دەوێت تەنیا بۆ ناو، بۆیە دەڵێن چاودێربە، بەڵام بێدەستەڵات، چاودێربە بەڵام بێ رۆڵ، چاودێربە بەڵام بێدەنگ، چاودێربە بەڵام…